Ακόμα κι ένα λάθος, κάν’ το σωστά!

Του Λάκη Αργυρού*

«Περισσότεροι άνθρωποι θα είχαν μάθει από τα λάθη τους, αν δεν ήταν τόσο απασχολημένοι να τα αρνούνται.»

Η φράση αυτή αποδίδεται στον Dan Millman, συγγραφέα του “Way of the Peaceful Warrior”, και αγγίζει μια αλήθεια καθολική: πολλοί άνθρωποι χάνουν την ευκαιρία να ωριμάσουν, όχι επειδή κάνουν λάθη — αλλά επειδή τα απορρίπτουν, τα κρύβουν ή τα παρακάμπτουν.

Τι είναι όμως αυτό που μας κάνει τόσο συχνά να αρνούμαστε τα λάθη μας;

1. Το εγώ ως μηχανισμός προστασίας
   

Το εγώ μας δεν είναι «κακό». Είναι, σε μεγάλο βαθμό, η δομή που μας βοηθά να σταθούμε όρθιοι στον κόσμο. Όμως, για να διατηρήσει την αίσθηση συνέπειας και αυτοεικόνας, το εγώ συχνά αποφεύγει οτιδήποτε το απειλεί.

Ένα λάθος —ιδιαίτερα όταν έχει συνέπειες ή συναισθηματική φόρτιση— μοιάζει με απειλή. Έτσι, ενεργοποιείται η άμυνα: «Δεν φταίω εγώ», «το έκανα επειδή…», «δεν ήταν καν λάθος». Κάθε τέτοια ερμηνεία δεν είναι απόλυτο ψέμα — είναι μια προσπάθεια να προστατέψουμε την εικόνα μας, έστω και εις βάρος της αλήθειας.

2. Ο φόβος της απόρριψης
   

Η παραδοχή ενός λάθους ισοδυναμεί, στο μυαλό πολλών ανθρώπων, με το ρίσκο να απορριφθούν. «Αν δουν ότι απέτυχα, θα χάσω την εμπιστοσύνη τους.» «Αν πω την αλήθεια, μπορεί να μη με αγαπούν πια.»

Αυτός ο φόβος έχει τις ρίζες του βαθιά — πολλές φορές στην παιδική ηλικία, όπου το λάθος συνδέθηκε με απόρριψη, θυμό ή απογοήτευση των σημαντικών άλλων. Έτσι, ως ενήλικες, μαθαίνουμε να κρύβουμε, να αμυνόμαστε, να φτιασιδώνουμε την πραγματικότητα, για να προστατευτούμε από μια απόρριψη που ίσως πια δεν υπάρχει — αλλά ζει μέσα μας.

3. Η πολιτισμική ενοχή
   

Σε πολλές κοινωνίες —και σίγουρα και στη δική μας— το λάθος έχει φορτιστεί με ενοχή και ντροπή. Από πολύ μικροί, μεγαλώσαμε λαμβάνοντας τιμωρίες για τα λάθη μας, στο σπίτι και στο σχολείο. Δεν ήταν απλώς «σημεία βελτίωσης» — ήταν λόγοι να αισθανθούμε ανεπαρκείς, να ντρεπόμαστε ή να φοβόμαστε.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, η εστίαση των «μεγάλων» ήταν σχεδόν πάντα στα λάθη μας. Το σωστό περνούσε στα γρήγορα, ως αναμενόμενο ή υποχρεωτικό. Το λάθος, όμως, γινόταν θέμα — συχνά με ένταση, με συνέπειες, με στιγματισμό.

Έτσι, ήρθε σχεδόν ως φυσιολογική εξέλιξη να μάθουμε να κρύβουμε τα λάθη μας ή να κρυβόμαστε από αυτά. Για να αποφύγουμε την αποδοκιμασία, τον πόνο ή την απόρριψη.

Το αποτέλεσμα; Να φτάνουμε ενήλικες, και ακόμη να πιστεύουμε ότι το να κάνεις λάθος είναι ντροπή. Ότι το να παραδεχτείς ένα λάθος είναι αδυναμία. Κι έτσι να αρνούμαστε την πιο δυναμική και γόνιμη πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας: το να μαθαίνουμε και να εξελισσόμαστε μέσα από τα σφάλματα.

4. Η έλλειψη αυτογνωσίας
   

Για να παραδεχτεί κανείς ένα λάθος, χρειάζεται να έχει πρώτα την ικανότητα να το δει. Να κάνει ένα βήμα πίσω από την εμπλοκή του, να στοχαστεί, να παρατηρήσει τον εαυτό του με ειλικρίνεια — και χωρίς πανικό.

Όμως, χωρίς εσωτερική παρατήρηση, χωρίς πρακτικές ενδοσκόπησης ή καλλιέργεια της συνειδητότητας, είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακρίνουμε πότε και πώς σφάλαμε. Και όταν δεν μπορούμε να το δούμε, δεν μπορούμε και να το αλλάξουμε.

Η αυτογνωσία δεν είναι πολυτέλεια — είναι εργαλείο επιβίωσης και ουσιαστικής προόδου.

5. Η ανάγκη του ελέγχου

Η ζωή μας φέρνει συνεχώς αλλαγές, αβεβαιότητες και απρόβλεπτα γεγονότα. Αυτή η αίσθηση αστάθειας μας γεννά την επιθυμία να ελέγχουμε όσο γίνεται περισσότερα γύρω μας. Παραδεχόμενοι ένα λάθος, παραδεχόμαστε ότι δεν έχουμε τον πλήρη έλεγχο — κάτι που προκαλεί ανασφάλεια και φόβο.

Έτσι, το αρνούμαστε για να διατηρήσουμε την ψευδαίσθηση της ισχύος και της σταθερότητας, κρατώντας κλειστά τα μάτια μας στην πραγματικότητα, αλλά και στην ευκαιρία που κρύβει το λάθος για μάθηση και ανάπτυξη.

Όταν αρνούμαστε τα λάθη μας, χάνουμε και τα σωστά μας

Ίσως το πιο ύπουλο αποτέλεσμα της άρνησης να αντικρίσουμε τα λάθη μας, να είναι ότι χάνουμε και την ικανότητα να αναγνωρίσουμε και να χαρούμε τα σωστά μας.

Γιατί;

Διότι το ίδιο εγώ που προσπαθεί να μας προστατεύσει από τη ντροπή του λάθους, συχνά δεν μας αφήνει να βιώσουμε την αυθεντική χαρά της επιτυχίας. Η εσωτερική φωνή που λέει «δεν έφταιγες εσύ» όταν κάτι πάει στραβά, είναι συχνά η ίδια που λέει «μην το πάρεις πάνω σου» όταν κάτι πάει καλά.

• Όταν ο εγωισμός μας προστατεύει από την αποτυχία, μας στερεί και τη γνησιότητα της επιτυχίας.
• Ο φόβος της απόρριψης δεν κάνει διακρίσεις — συγκρατεί και τη χαρά, μήπως φανεί υπεροψία.
• Η πολιτισμική ενοχή για το λάθος πάει χέρι-χέρι με τη σεμνοτυφία απέναντι στην επιτυχία.
• Και η έλλειψη αυτογνωσίας δεν μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε ούτε το φως ούτε το σκοτάδι μέσα μας.

Έτσι, ολόκληρη η παλέτα των εμπειριών μας γίνεται θαμπή. Αντί να ζούμε με επίγνωση, με παρρησία και με εσωτερική ελευθερία, ζούμε με φίλτρα. Κρατώντας απόσταση απ’ τον εαυτό μας.

Κι όμως, η αλήθεια είναι ότι όσο πιο πρόθυμοι είμαστε να αντικρίσουμε τα λάθη μας, τόσο πιο ελεύθεροι γινόμαστε να γιορτάσουμε τα σωστά μας. Η αυτογνωσία δεν μας μικραίνει — μας απελευθερώνει.

Αγκαλιάζοντας την αλήθεια — και τον εαυτό μας

Όσο πιο πρόθυμοι είμαστε να αντικρίσουμε τα λάθη μας, τόσο πιο ελεύθεροι γινόμαστε να χαρούμε τα σωστά μας.

Όσο πιο ειλικρινά αποδεχόμαστε τις στιγμές μας —τις λάμψεις αλλά και τις σκιές— τόσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην αυθεντικότητα.

Και εκεί αρχίζει η πραγματική σύνδεση: με τον εαυτό μας, με τους άλλους, με τη ζωή.

Μην φοβηθείς να αγκαλιάσεις και να δείξεις αγάπη στα λάθη σου. Το μάθημα που θα πάρεις θα σε οδηγήσει στο επόμενο “σωστό”.

Και κάθε σωστό και κάθε λάθος, θα δημιουργήσει αυτό που πραγματικά επιθυμεί η ψυχή σου: ΕΣΕΝΑ.